Μακραίωνη φιλία και κοινή πολιτιστική και θρησκευτική παράδοση

Η μοίρα ανάμεσα στον ελληνικό και το ρωσικό λαό πολλές φορές τους έχει φέρει στο ίδιο μετερίζι, μέσα στο ρου της ιστορίας, σφυρηλατώντας έτσι μια μακρόχρονη σχέση φιλίας, αλληλεγγύης και συμπόρευσης σε σημαντικές ιστορικές περιόδους.

Υπάρχουν αδιάσειστα ιστορικά στοιχεία που αποδεικνύουν την συνύπαρξη και την αμοιβαία στήριξη των δύο λαών, από τα πανάρχαια χρόνια. Αυτή η πορεία φτάνει έως την πιο σύγχρονη ιστορία, του 19ου και του 20ου αιώνα, αλλά και επιχειρείται να αναβιώσει και στις μέρες μας, με τις προσπάθειες των δύο κρατών να αναθερμάνουν σε νέο, ποιοτικότερο επίπεδο τις σχέσεις τους και τις κοινές πρωτοβουλίες τους σε εγχώριο και διεθνές επίπεδο.

 

Ο πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας κατά συνάντησή του με τον
Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, στην επίσημη επίσκεψή του στη Μόσχα το 2007

Οι παραδοσιακοί δεσμοί Ελλήνων και Ρώσων ξεκινούν από πολύ παλιά, ακόμα και από την προ Χριστού περίοδο, όπως ισχυρίζονται πολλοί ιστορικοί.

Από τον 7ο αι. π.Χ. περίπου ιδρύθηκαν ελληνικές αποικίες κατά μήκος της βόρειας Μαύρης Θάλασσας. Για πολλούς αιώνες παρέμειναν στην κυριαρχία των Ελλήνων, ενώ οι Σκύθες, αρχαίος λαός που τότε κατοικούσε σε εκείνα τα μέρη, κρατούσαν το μεγαλύτερο μέρος του εσωτερικού. Ερείπια πολλών αρχαίων ελληνικών πόλεων έχουν έρθει στο φως μετά τις ανασκαφές κοντά στο Κέρτς, στη Σεβαστούπολη και σε άλλα μέρη.

Η πρώτη ελληνική πόλη-κράτος που εποίκησε τη Νότια Ρωσία ήταν η Μίλητος, το πιο μεγάλο και το πιο φημισμένο κέντρο της ιωνικής ακτής (Μικράς Ασίας), η πατρίδα των διάσημων φιλοσόφων και επιστημόνων, Θαλή (624 - 546 π.Χ.), Αναξίμανδρου (611 - 546 π.Χ). και Αναξιμένη (585 - 525 π.Χ.). Οι Μιλήσιοι ίδρυσαν 80 πόλεις. Αργότερα ήρθαν Έλληνες απ’ όλη τη μητροπολιτική Ελλάδα (Αθήνα, Μέγαρα, Λέσβος, Σάμος, Πάρος, Φώκεα).

Οι Ρώσοι, σλαβικός λαός, ήρθαν πολύ αργότερα από τους Έλληνες στη Νότια Ρωσία (περίπου τον 3ο και 4ο αιώνα μ.Χ.), και κατέλαβαν τη νότια περιοχή της στέπας, μεταξύ των ποταμών Δνειπέρου και Δνειστέρου. Μετά την καθιέρωση του κυριλλικού αλφάβητου, οι Ρώσοι οργανώθηκαν ως έθνος και έζησαν ειρηνικά με τους Έλληνες γείτονές τους, της ακτής του Ευξείνου Πόντου.

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Βλαδίμηρου (980 -1015), σταθεροποιήθηκε η πολιτική εξουσία στους εμπορικούς δρόμους κατά μήκος των ποταμών. Ο Βλαδίμηρος συνένωσε το κράτος του και στο πολιτιστικό επίπεδο, προσχώρησε στην ορθόδοξη χριστιανική εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως (989) και εισήγαγε βυζαντινούς θεσμούς και μόρφωση. Αυτή η αλλαγή στη θρησκεία οδήγησε το κράτος σε αλματώδη ανάπτυξη σε σύγκριση με την περίοδο που κυρίαρχη ήταν η ειδωλολατρική θρησκεία.

Οι Έλληνες της Ρωσίας και η επανάσταση του 1821

Μια από τις πιο σημαντικέ περιόδους όπου οι δύο λαοί ήρθαν πολύ κοντά ήταν αυτή της παρακμής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της προετοιμασίας της Ελληνικής Επανάστασης κατά των Τούρκων.

Στο πλαίσιο του διακαούς πόθου των υπόδουλων Ελλήνων για αποτίναξη του τουρκικού ζυγού και με σαφή την επίδραση των μυστικών εταιρειών της Ευρώπης, στην Οδησσό της Ρωσίας συναντήθηκαν το 1814, τρεις Έλληνες, όπου αποφάσισαν τη σύσταση μιας αυστηρά συνωμοτικής οργάνωσης, η οποία θα προετοίμαζε τον ξεσηκωμό όλων των Ελλήνων. Πρόκειται για τον Νικόλαο Σκουφά, 35 χρόνων, από το Κομπότι της Άρτας, τον Εμμανουήλ Ξάνθο, 42 χρόνων, από την Πάτμο και τον Αθανάσιο Τσακάλωφ, 26 χρόνων, από τα Γιάννενα . Και οι τρεις είχαν προηγουμένων γίνει κοινωνοί των επαναστατικών ιδεών της Γαλλικής επανάστασης.

Η όλη διάρθρωση της Φιλικής Εταιρείας στηρίχθηκε στα οργανωτικά πρότυπα των Καρμπονάρων (μυστικές επαναστατικές οργανώσεις-εταιρείες που ιδρύθηκαν το 19ο αιώνα στην Ιταλία) και των Ελευθεροτεκτόνων (Μασόνοι). Η ηγετική της ομάδα απεκαλείτο «η Αόρατος Αρχή» και περιβλήθηκε από την πρώτη στιγμή με τέτοια μυστική αίγλη, ώστε να πιστεύεται ότι συμμετείχαν σε αυτήν πολλές σημαντικές προσωπικότητες, όχι μόνον Έλληνες μα και ξένοι, όπως ο τσάρος Αλέξανδρος Α΄ της Ρωσίας. Η όλη δομή ήταν πυραμιδοειδής και στην κορυφή δέσποζε η «Αόρατος Αρχή». Κανείς δε γνώριζε ούτε είχε δικαίωμα να ρωτήσει ποιοι την αποτελούσαν. Οι εντολές της εκτελούνταν ασυζητητί, ενώ τα μέλη δεν είχαν δικαίωμα να λαμβάνουν αποφάσεις.

To 1818 η έδρα της Φιλικής μεταφέρθηκε από την Οδησσό στην Κωνσταντινούπολη, δηλαδή στην καρδιά της Οθωμανικής εξουσίας, κάτι που πιστοποιούσε «την αυτοπεποίθηση των Φιλικών στις συνομωτικές οργανωτικές τους ικανότητες» ενώ ο θάνατος του Σκουφά ήταν σοβαρή απώλεια. Με αφορμή αυτό το γεγονός και με δεδομένη τη ραγδαία εξάπλωσή της, οι υπόλοιποι από τους ιδρυτές επιχείρησαν να βρουν μια μεγάλη προσωπικότητα να αναλάβει τα ηνία, θέλοντας να της προσδώσουν μεγαλύτερο κύρος και αίγλη.

Στις αρχές του 1818 έγινε μια συνάντηση με τον τότε Έλληνα Υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος αρνήθηκε. Τελικά, μετά από αρκετές επαφές, τον Απρίλιο του 1820 ανέλαβε την αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας ο Στρατηγός και έμπιστος του Τσάρου, Πρίγκηπας Αλέξανδρος Υψηλάντης, αποκαλύπτοντας ουσιαστικά πως η μεγάλη δύναμη πίσω από την εταιρεία ήταν «η άλλη Ρωσία», η «μυστική Ρωσία».

Οι συνθήκες έδειχναν πλέον αρκετά ώριμες για να εκδηλωθεί η εξέγερση και εκπονήθηκε ένα μεγαλόπνοο σχέδιο. Το σχέδιο ήταν αρχικά να ξεσπάσει ταυτόχρονα επανάσταση των Σέρβων και των Μαυροβουνίων, καθώς και στη Μολδοβλαχία. Παράλληλα να κάψουν τον τουρκικό στόλο στην Κωνσταντινούπολη, ενώ να ηγηθεί ο Υψηλάντης της επανάστασης στην Πελοπόννησο. Μετά από διάφορες διχογνωμίες και αφού κάποια από τα σχέδια προδόθηκαν, η επανάσταση κηρύχθηκε στις 21 Φεβρουάριου του 1821 στο Ιάσιο, πρωτεύουσα της Μολδαβίας.

Η περίοδος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου

Μια σημαντική αν και τραγική πτυχή κοινής πορείας των δύο λαών καταγράφεται και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι Έλληνες ήταν ο πρώτος λαός στην Ευρώπη που άρχισε να οργανώνεται δυναμικά κατά της ναζιστικής κατοχής και να ξεκινά ένα αντάρτικο που έγραψε εποποιία. Τα σημαντική πλήγματα που δέχτηκε η γερμανική στρατιωτική μηχανή στην Ελλάδα, συνετέλεσαν σε μεγάλο βαθμό στην καθυστέρηση της επέλασης των Γερμανών στο εσωτερικό της Ρωσίας.

Και οι δύο λαοί πολέμησαν με πρωτοφανέρωτο σθένος κατά των ανίκητων έως τότε στρατευμάτων του Χίτλερ και έγραψαν μια μεγάλη σελίδα εποποιίας που ακόμα και σήμερα εμπνέει τους λαούς όλου του κόσμου.

Ο αντιφασιστικός αγώνας ένωσε τότε όλες τις δυνάμεις του ελεύθερου κόσμου. Ήταν ένας αγώνας της Ανθρωπότητας, που πάλευε να κρατήσει τον πολιτισμό της Ελευθερίας, της Δικαιοσύνης, της Δημοκρατίας και της Αξιοπρέπειας απέναντι στο σκοταδισμό και τη βαρβαρότητα. Και σε αυτόν τον αγώνα όλα τα έθνη είχαν την δική τους συμβολή. Μα η Ρωσία πλήρωσε ένα πολύ βαρύ τίμημα, που σφραγίζεται με την θυσία 20 εκατομμυρίων νεκρών στρατιωτών και πολιτών.

Η επίσκεψη Παπούλια στη Μόσχα

Τον Μάιο του 2007, ο πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας επισκέφθηκε τη Ρωσία, και στο πλαίσιο αυτό έδωσε μια πολύ σημαντική συνέντευξη στην ρωσική εφημερίδα Κόμερσαντ. Ανάμεσα σε άλλα αναφέρθηκε στην παραδοσιακή φιλία των δύο κρατών και λαών.

«Εγώ, όπως και όλοι οι Έλληνες, αισθανόμαστε ιδιαίτερη εγγύτητα με το φίλο ρωσικό λαό. Κάτι που αντανακλάται και στους μακροχρόνιους κοινούς δεσμούς, που αποτελούν συνάμα και το γόνιμο έδαφος, πάνω στο οποίο αναπτύσσεται ο δυναμισμός των σημερινών διμερών μας σχέσεων, σε όλα τα επίπεδα, το πολιτικό, το οικονομικό και το πολιτιστικό. Η πλούσια ελληνική και ρωσική πολιτιστική κληρονομιά, η κοινή Ορθόδοξη πίστη, η συστράτευση σε κοινούς αγώνες, η καθοριστική συμβολή της Ρωσίας στη δημιουργία του Νέου Ελληνικού κράτους και ο κοινός αγώνας κατά του ναζισμού θεμελίωσαν τη σχέση μας σε βάσεις ειλικρινούς φιλίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης».

Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Δ. Αβραμόπουλος εξέφρασε τη βούληση να ξαναμπούν οι
σχέσεις των δύο χωρών σε μια πορεία ουσιαστικής διεύρυνσης

Οι σημερινές δυνατότητες

Πρόσφατα, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Δημήτρης Αβραμόπουλος, βρέθηκε στις Βρυξέλλες προκειμένου να συμμετάσχει στη Σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ. Στο πλαίσιο αυτό συναντήθηκε με τον υπουργό Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Σεργκέι Λαβρόφ.

Στη συνάντηση των δύο υπουργών επιβεβαιώθηκε η αμοιβαία βούληση να ξαναμπούν οι σχέσεις των δύο χωρών σε μια πορεία ουσιαστικής διεύρυνσης και εμβάθυνσης, που να ανταποκρίνεται στους ιστορικούς δεσμούς φιλίας που συνδέουν τους δύο λαούς. Οι δύο υπουργοί συμφώνησαν, ότι οι δεσμοί αυτοί αποτελούν ιδανικό υπόβαθρο για τη δυναμική ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και Ρωσίας, με συγκεκριμένα και ουσιαστικά βήματα και με σκοπό την περαιτέρω αναβάθμιση των ελληνορωσικών σχέσεων στο άμεσο μέλλον.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Σεργκέι Λαβρόφ αναμένεται να
επισκεφτεί την Αθήνα στο προσεχές μέλλον

Στο πλαίσιο αυτό, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών ανανέωσε την πρόσκληση του Προέδρου της Δημοκρατίας Κ. Παπούλια προς τον Πρόεδρο της Ρωσικής Ομοσπονδίας Βλαδίμηρο Πούτιν να επισκεφθεί την Ελλάδα, ενώ ο κ. Λαβρόφ αποδέχθηκε την πρόσκληση του κ. Αβραμόπουλου να επισκεφθεί την Αθήνα, το προσεχές μέλλον, με σκοπό να τεθούν τα θεμέλια νέας ώθησης και αναβάθμισης των διμερών σχέσεων και να υπογραφεί σειρά διμερών συμφωνιών που θα ενισχύσει το συμβατικό πλαίσιο συνεργασίας.

Πιο συγκεκριμένα, κατά την επίσκεψη του κ. Λαβρόφ προγραμματίζεται να υπογραφούν το Κοινό Πρόγραμμα Δράσης 2013-2015, το Εκτελεστικό Πρόγραμμα Συμφωνίας Πολιτιστικής και Επιστημονικής Συνεργασίας 2013-2015, το Μνημόνιο Διαβουλεύσεων των δύο Υπουργείων Εξωτερικών και η Κοινή Δήλωση για ενίσχυση της Συνεργασίας σε θέματα Κινητικότητας.

Πέραν της διμερούς συνεργασίας σε σημαντικούς τομείς όπως η οικονομία, οι επενδύσεις, η ενέργεια, ο τουρισμός και η διευκόλυνση του καθεστώτος θεωρήσεων, οι δύο Υπουργοί συζήτησαν για τις περιφερειακές εξελίξεις. Επίσης, αντάλλαξαν απόψεις για το επίπεδο της συνεργασίας της Ρωσίας με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ, όπου επιβεβαιώθηκε ότι η Ελλάδα αποτελεί έναν από τους πλέον θερμούς υποστηρικτές της αμοιβαίως επωφελούς ανάπτυξης των σχέσεων της Ρωσίας με τους δύο Οργανισμούς.

 

 Η Αγία Ζώνη από το Βατοπέδι στη Μόσχα

Η κοινή θρησκευτική παράδοση και η ορθόδοξη χριστιανική πίστη Ελλήνων και Ρώσων υπογραμμίστηκε πέρσι τέτοια εποχή, όταν με μεγαλοπρέπεια και λαμπρότητα, κλήρος και λαός της Ρωσίας υποδέχθηκαν στη Μόσχα την Αγία Ζώνη.

Το ιερό αυτό κειμήλιο της Χριστιανοσύνης παρέδωσε στον Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσιών κ. Κύριλλο, ο Ηγούμενος της Μονής Βατοπεδίου Αρχιμ. Εφραίμ. Στη συνέχεια στο κέντρο του Καθεδρικού Ναού τελέστηκε δοξολογία από τον Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσιών κ. Κύριλλο, τον Πατριάρχη Γεωργίας κ. Ηλία, τον Μητροπολίτη Πολωνίας κ. Σάββα και τον Μητροπολίτη Πράγας κ. Χριστοφόρο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι συγχοροστάτησαν 150 Μητροπολίτες, Επίσκοποι και Αρχιεπίσκοποι της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, καθώς και άλλων τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών. Η Αγία Ζώνη τοποθετήθηκε στο κέντρο του Ναού προς προσκύνηση του Ρωσικού λαού, ενώ μοιράστηκαν σε όλους κορδέλες που είχαν ευλογηθεί.

Στο Καθεδρικό Ναό συνέρρευσαν κατά χιλιάδες οι Ρώσοι πιστοί, οι οποίοι σχημάτισαν ουρά χιλιομέτρων παρά το κρύο και την χιονόπτωση που επικρατούσε τον περσινό Νοέμβριο.

Το μεγάλο αυτό γεγονός συνδυάστηκε με τα65α γενέθλια του Πατριάρχη Μόσχας κ. Κύριλλου.

Τη βεβαιότητά του ότι η παρουσία της Τιμίας Ζώνης στη Ρωσία θα εδραιώσει την πνευματική εγγύτητα μεταξύ του ρωσικού και του ελληνικού λαού και θα συμβάλει στις διμερείς σχέσεις, εξέφρασε ο Ρώσος πρωθυπουργός Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος συναντήθηκε με αντιπροσωπεία της Μονής Βατοπεδίου, με επικεφαλής τον ηγούμενό της Εφραίμ.

Υποδεχόμενος στην κατοικία του στο Νόβο-Αγκαριόβο τους μοναχούς από το Βατοπέδι ο κ. Πούτιν τους ευχαρίστησε για την ευκαιρία, που έδωσαν στον πιστό ρωσικό λαό να προσκυνήσει ένα από τα μεγαλύτερα κειμήλια της Ορθοδοξίας και δήλωσε ότι “αυτό που κάνατε επιδεικνύει αναμφίβολα την εγγύτητα μεταξύ των λαών μας και θα εδραιώσει αυτήν την πνευματική εγγύτητα, θα συμβάλει στην περαιτέρω ανάπτυξη των διακρατικών σχέσεων”.

Ο ηγούμενος Εφραίμ στην αντιφώνησή του δήλωσε εντυπωσιασμένος από το πάθος της πίστης του ρωσικού λαού, “που είναι και η μεγαλύτερη δύναμή του” και απευθυνόμενος στον Β.Πούτιν είπε ότι “η Ελλάδα περνά όχι τις καλύτερες στιγμές της και γι’ αυτό φυσικά σας παρακαλώ να βοηθήσετε”. Ο ηγούμενος Εφραίμ αναφέρθηκε εκτενώς και στα θαύματα της Τιμίας Ζώνης, υποσχόμενος ότι μετά το τέλος της περιφοράς της σε 14 ρωσικές πόλεις από τις 20 Οκτωβρίου θα εκδοθεί ειδικό βιβλίο με τα θαύματα αυτά.

Ο Ρώσος πρωθυπουργός εξέφρασε ως ανταπάντηση την ελπίδα ότι “το γεγονός αυτό θα βοηθήσει στην επίλυση του δημογραφικού προβλήματος” της Ρωσίας.

Σύμφωνα με το Πατριαρχείο της Μόσχας και τον αρμόδιο επικεφαλής του συνοδικού Τμήματος Σχέσεων Εκκλησίας και Κοινωνίας Βσέβολοντ Τσάπλιν, που επικαλείται το πρακτορείο Ιντερφάξ, το προσκύνημα της Τίμιας Ζώνης από περισσότερα από 3 εκατομμύρια πιστούς αποτέλεσε μοναδικό φαινόμενο στην ιστορία της Μόσχας και της Ρωσίας και τη μεγαλύτερη προσέλευση ανθρώπων σε ένα σημείο, ξεπερνώντας κατά πολύ την κηδεία του Στάλιν, την Οκτωβριανή Επανάσταση στις αρχές του 20ού αιώνα και τις πολιτικές συγκεντρώσεις στο τέλος του.

Τεύχος 1 (για Ρωσία)