Ψυχολογία των χρωμάτων

της Ευαγγελία Μαρκοπούλου *

Το χρώμα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής μας εμπειρίας, αφού το συναντάμε σε κάθε τι που βλέπουμε, ενώ είναι παρόν ακόμη και στα όνειρά μας. Μας απασχολεί συχνά στις καθημερινές επιλογές και στις συζητήσεις μας: από τα ρούχα και τα κοσμήματα που φοράμε μέχρι τα προσωπικά μας αντικείμενα. Παράλληλα, κυκλοφορούν πολλές κοινές αντιλήψεις για το τι σημαίνουν τα χρώματα και για το πώς επηρεάζουν τη διάθεσή μας, τα συναισθήματά μας και διάφορες άλλες πτυχές της ζωής μας.

Η ψυχολογία των χρωμάτων μελετά την επίδραση που έχουν ορισμένα χρώματα στον ανθρώπινο νου και την λειτουργία συγκεκριμένων αισθήσεων στην αντίληψη. 

Το επιστημονικό ενδιαφέρον για τη σχέση μεταξύ χρώματος και ψυχολογίας εντοπίζεται αρχικά στον Γερμανό ποιητή Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε. Στο κλασικό του έργο «Θεωρία των χρωμάτων», ο Γκαίτε παρουσιάζει μια θεωρία σύμφωνα με την οποία, το κίτρινο, το κόκκινο-κίτρινο και το κίτρινο-κόκκινο, προκαλούν θετικά συναισθήματα, όπως ζωντάνια, φιλοδοξία και ζεστασιά, ενώ το μπλε, το κόκκινο-μπλε και το μπλε-κόκκινο, προκαλούν αρνητικά συναισθήματα, όπως ανησυχία, άγχος και ψυχρότητα. Οι θεωρίες του Γκαίτε επεκτάθηκαν τον 20ό αιώνα από τον ψυχίατρο Kurt Goldstein. 

Ο Goldstein (1942) συνδύασε τις ιδέες του Γκαίτε με τις δικές του κλινικές παρατηρήσεις, προτείνοντας ότι η αντίληψη των χρωμάτων μπορεί να επηρεάσει τα συναισθήματα, τη συγκέντρωση και την κινητικότητα. Το κόκκινο και το κίτρινο  θεωρήθηκαν ως “κινητοποιητικά” χρώματα ενώ το πράσινο και το μπλε ως “κατευναστικά” χρώματα.

Σύγχρονες μελέτες στον τομέα της Ψυχολογίας των Χρωμάτων έχουν αναδείξει ότι τα χρώματα μπορεί να συσχετιστούν τόσο με θετικά όσο και αρνητικά συναισθήματα, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να συνδεθούν με κοινωνικά, θρησκευτικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά.

Πιο αναλυτικά:

• Το ΚΟΚΚΙΝΟ έχει συνδεθεί με θετικά και αρνητικά, έντονα συναισθήματα (π.χ. αγάπη, ευτυχία, ενθουσιασμός, πάθος, θυμός, οργή, μανία, εχθρότητα, επιθετικότητα, μίσος) και αποτελεί ένα από τα πιο συχνά μελετημένα χρώματα. Συνδέεται ακόμη με τη φωτιά, το αίμα, το κίνδυνο, την απαγόρευση και το θάρρος.

• Το ΚΙΤΡΙΝΟ και το ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ έχουν συνδεθεί με θετικά και έντονα συναισθήματα (π.χ. ευτυχία, ευχαρίστηση, διασκέδαση, ενθουσιασμός, έκπληξη).
Το κίτρινο έχει συνδεθεί επίσης με τον εγωισμό, τη ζήλεια, την απόρριψη αλλά και την επικοινωνία, την αισιοδοξία. Το πορτοκαλί, με το θάρρος, αλλά και την υπομονή.

• Το ΠΡΑΣΙΝΟ και το ΜΠΛΕ έχουν συνδεθεί κυρίως με θετικά, και ήρεμα συναισθήματα (π.χ. άνεση, ευτυχία, χαλάρωση). Το μπλε έχει συνδεθεί ωστόσο και με τη θλίψη. Το πράσινο με τον φθόνο/τη ζήλια αλλά και την υγεία και την ελπίδα. 

• Το ΡΟΖ έχει συνδεθεί κυρίως με θετικά συναισθήματα όπως η αγάπη, η διασκέδαση, η χαρά καθώς και με το ρομαντισμό και τη τρυφερότητα.

• Το ΜΩΒ έχει συνδεθεί με την υπερηφάνεια, τη χαλάρωση, την αγάπη, το φόβο, τη δύναμη, τη φαντασία, τη δημιουργικότητα.

• Το ΛΕΥΚΟ έχει συνδεθεί με θετικά ήρεμα συναισθήματα όπως η ευτυχία, η χαλάρωση, η ανακούφιση, η ελπίδα. Θεωρείται ακόμη το χρώμα του φωτός, της αλήθειας και του ιδεατού.

• Το ΓΚΡΙ έχει συνδεθεί με το φόβο, την απογοήτευση, τη λύπη, τη κούραση και την πλήξη. 

• Το ΜΑΥΡΟ έχει συνδεθεί με το φόβο, τη κακία, το πένθος. Αλλά ακόμη έχει συνδεθεί με τη σοβαρότητα, την εξουσία, την ευγένεια, το κύρος.

Οι παραπάνω είναι ορισμένες συνηθισμένες συσχετίσεις που συνδέονται με συγκεκριμένα χρώματα. Παρ’ όλα αυτά, το νόημα και η επίδρασή τους δεν είναι σταθερά αλλά μεταβάλλονται ανάλογα με το πλαίσιο. Το ίδιο χρώμα μπορεί να προκαλέσει διαφορετικές ερμηνείες και αντιδράσεις σε διαφορετικές περιστάσεις. Για παράδειγμα, το κόκκινο συχνά θεωρείται απειλητικό ή προκαλεί αρνητικούς συνειρμούς όταν εμφανίζεται σε σήματα οδικής κυκλοφορίας, καθώς συνδέεται με τον κίνδυνο και την προσοχή. Επιπλέον, το αντικείμενο που «φορά» ένα χρώμα μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη σημασία που του αποδίδουμε. Έτσι, το κόκκινο σε μια μπλούζα μπορεί να φαίνεται μοντέρνο και ζωντανό, ενώ το ίδιο χρώμα σε ένα επαγγελματικό κοστούμι ίσως να μην δημιουργεί την ίδια εντύπωση. Τέλος, οι χρωματικές προτιμήσεις διαμορφώνονται συχνά από τις προσωπικές εμπειρίες κάθε ατόμου. Ένα χρώμα μπορεί να μας ελκύει επειδή συνδέεται με αναμνήσεις ή συναισθήματα από το παρελθόν, αποκτώντας μια ξεχωριστή, υποκειμενική αξία.

* Ευαγγελία Μαρκοπούλου Ψυχολόγος, Β.A., M.Sc., PhD(c)
Πηγές:
Elliot, A. J., & Maier, M. A. (2014). Color psychology: Effects of perceiving color on 
psychological functioning in humans. Annual review of psychology, 65(1), 95-120.
de Medeiros Dantas, Í. J., Batista, F. E. A., Solino, L. J. S., Freire, A. G., do Nascimento, 
M. N., & Júnior, G. S. (2022). The psychological dimension of colors: a systematic 
literature review on color psychology. Research, Society and Development, 11(5), e34111528027-e34111528027.
Jonauskaite, D., & Mohr, C. (2025). Do we feel colours? A systematic review of 128 years of psychological research linking colours and emotions. Psychonomic Bulletin & Review. Advance online publication. 
Φαραντού Π. (2012). Εισαγωγή στην Ψυχολογία των Χρωμάτων - Χρωματοψυχολογία. Εκδοτικός όμιλος ΙΩΝ.